رصد ـ جمهوری اسلامی ایران از معدود کشورهای جهان است که در سیاست های داخلی، منطقه ای و بین المللی اش مستقل عمل می کند؛ اما انتخاب راهبرد مناسب در مقابل سیاست دیگر کشورها، استقلال کشور را پایدارتر می کند. در همین زمینه همشهری دیپلماتیک گفت وگویی با دکتر فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران داشته است که متن آن تقدیم خوانندگان می شود.
-- با توجه به روشن شدن نتیجه انتخابات آمریکا و پیروزی ترامپ، تحلیل شما از سیاست خارجی آمریکا در دوران پسااوباما چیست؟
به نظرم ترامپ آدمی نیست که در مورد سیاست خارجی صاحب نظر باشد، البته ایده های کلی دارد؛ اما این که این ایده ها را عملیاتی کند یا این توانایی را داشته باشد، معلوم نیست. قوه مجریه آمریکا و در راس آن ترامپ، در نهایت سعی خواهد کرد جهتی را در سیاست خارجی این کشور داشته باشد، منتها بر خلاق دوره اوباما که کنگره دست جمهوری خواهان و قوه مجریه دست دموکرات ها بود، در حال حاضر با روی کار آمدن ترامپ، قوه مجریه و کنگره در اختیار جمهوری خواهان خواهد بود.
بسیاری از جمهوری خواهان کنگره از جنس سنتی هستند. بنابراین به نظر می رسد ادبیات ترامپ در دوران انتخابات از نقد جنگ عراق و بیان نقاط مثبت پوتین گرفته تا نقدهایش نسبت به دیگر سیاست های آمریکا فایده ای ندارد و نمی تواند به این نقدها عمل کند و اگر بخواهد به این نقدها جامه عمل بپوشد، با طیفی از جمهوری خواهان اختلاف پیدا خواهد کرد.
-- سیاست آمریکا در قبال ایران به ویژه در رابطه با «برجام» چگونه خواهد بود؟
در رابطه با ایران به نظر می رسد که در ابتدای دوره ترامپ، مدیریت پرونده ایران به دست کنگره بیفتد؛چنان که در حال حاضر طرح های مختلفی درباره ایران وجود دارد و این طرح های ضد ایرانی منتظر خروج اوباما از کاخ سفید است تا به جریان بیفتد. این در حالی است که به نظر می رسد ترامپ همچون اوباما این طرح را تهدید به وتو نخواهد کرد.
از آنجا که ترامپ در سیاست خارجی اشرافی ندارد، اطرافیان وی همچون وزیر امور خارجه، مشاور امنیت ملی ، وزیر دفاع و دیگران در سیاست خارجی بیشتر از معمول تاثیرگذار خواهند بود و سیاست آمریکا به افرادی بستگی خواهد داشت که به این پست ها برسند. برخی افراد مطرح برای این سمت ها، افراد بسیار مشکل دار و چهره های ضد ایرانی هستند که برای وزارت خارجه مطرح شده اند. بنابراین چه در قوه مقننه و کنگره و چه در اطرافیان ترامپ، افرادی که نامشان مطرح است، افرادی ضد ایرانی هستند و بدین جهت در آینده فشارها روی کشور ما افزایش پیدا خواهد کرد.
-- با توجه به شعار انتخاباتی ترامپ مبنی بر «پاره کردن برجام»، به نظر شما آیا سیاست آمریکا در دوران ترامپ هم تکرار سیاست تحریم و تهدید ایران است؟
بعید به نظر می رسد که ترامپ، برجام را دور بیندازد، زیرا برجام برای آمریکا توافق خوبی بود اما به نظر من از ظرفیت های نظارتی برجام و بحث اقلام دوگانه استفاده خواهد کرد و با افزایش تحریم های جدید به بهانه های غیرهسته ای ، فشارها را بیشتر خواهد کرد. در هر صورت برخورد ما در داخل کشور با این موضوع بسیار مهم است. به طور کلی سیاست آمریکا نسبت به ایران خصمانه است و کلینتون و ترامپ هر دو دشمن ایران هستند.
اما در مجموع، کلینتون در اجماع علیه ایران می توانست موفق تر از ترامپ عمل کند. در صورتی که ترامپ، شخصیت قوی ندارد و در میان جمهوری خواهان نمی تواند این اجماع را حاصل کند. بنابراین عملکرد ایران بسیار مهم است. شاید مهمترین نکته مثبت پیروزی ترامپ، اصلاح دید جریان شبه روشنفکری داخل کشور نیست به آمریکا باشد. چنان که در ذهن این جریان، مجذوبیت و علاقه غیرمعمولی نسبت به غرب به ویژه آمریکا وجود دارد و شاید با آمدن فردی همچون ترامپ که بدون بزک، چهره واقعی آمریکا را نشان می دهد، در نهایت به پدیده آمدن اجماع در کشور ما کمک کند.
به نظر می رسد در موضوع افزاریش فشارهای آمریکا نوعی اجماع در کشور در حال شکل گرفتن است. در صورتی که در گذشته عده ای مذاکره با آمریکا را تبلیغ کرده و آن را موجب کاهش تحریم ها و افزایش تعامل می دانستند. اکنون مشخص شده که دشمنی آمریکا با ایران ریشه ای است. مشکل آمریکا توانمندی داخلی کشور ایران است. از این رو نابود کردن این توانمندی دست افراد نیست و تغییر دادن این سیاست جمهوری اسلامی باعث از بین رفتن تخاصم و تمام شدن دشمنی ها نخواهد بود.
-- به نظر شما راهبرد جمهوری اسلامی ایران در مقابل زیاده خواهی آمریکا چگونه باید باشد؟
ایران در مرحله نخست نیازمند اجماع درونی در مقابل آمریکاست و در گام بعد باید در برابر راهبرد اصلی آمریکا که گرفتن قدرت جمهوری اسلامی ایران است، برنامه داشته باشد. مسلما برنامه این نیست که ایران به غرب امتیاز دهد و برجام را اجرا کند اما در عمل امتیازات ناچیزی بگیرد.امتیازدهی آن هم با ریاست جمهوری فردی همچون ترامپ به هیچ وجه جواب نخواهد داد.
بنابراین راه حل اصلی قدرتمندتر شدن کشور است، زبان قدرتی که آمریکا با آن آشنا است و این زبان را بهتر می فهمد.
