نویسنده: عباسی مجتبی
20:37 - 1400/08/07
-در تاریخ معاصر ایران، پدیده باستان گرایی با ورود استعمارگران و بعد از مواجهه ایرانیان با جهان غرب، بسیار پررنگ شده است که اهداف و تبعات مختلفی ازجمله رویارویی دین و ملیت و ایجاد تفرقه را نیز به دنبال داشته است.
شکی نیست که سرزمین بی‌تاریخ و بدون گذشته همچون اسرائیل، بی‌هویت و سست و همانند آمریکا بدون پشتوانه و تهی است؛ درک درست از زمان حال، نیازمند فهم عمیق از میراث گذشته است و اصلا ساختن امروز بدون آگاهی از وقایع، ریشه‌ها و بنیادهای محکم تاریخی بسیار مشکل است.
اما تعصب نسبت به گذشته به معنای باستان گراییِ افراطی، پدیده‌ای مدرن با اهداف و اغراض سیاسی و نوعی سلفی‌گری بی‌منطق و تهی از عقلانیت همراه با حسرت، تفاخر و جهل نسبت به حقایق تاریخی است که فهم از تاریخ را گزینشی و براساس تمنیات خویش معرفی می‌کند، حال آنکه طبق توصیه بزرگان دینی و اولیاء الهی، نگاه به میراث و تواریخ باید اندیشمندانه و با تمییز ارزش‌ها و تفکیک کردار نیک از رفتارهای ناپسند و خرافات غلط باشد. در تاریخ معاصر ایران، پدیده باستان گرایی با ورود استعمارگران و بعد از مواجهه ایرانیان با جهان غرب، بسیار پررنگ شده که اهداف و تبعات مختلفی را نیز به دنبال داشته است.
از یک سو این پدیده، به جای مواجهه با متجاوزان اروپایی و استفاده از این ظرفیت در جهت بیرون راندن استعمارگران، با غیریت‌سازی نسبت به اسلام و مسلمانان و ایجاد تفرقه‌افکنی، علیه دوران پسااسلام لجن‌پراکنی می‌کند.
و از سوی دیگر به جای مواجهه فعال و تغییر و تحول تمدنی که مبتنی بر فرهنگ مترقی اسلام و متشکل از مسلمانان است، به دنبال ایده واپسگرایانه سلطنت و پیروی کورکورانه از فرهنگ غرب است که پیامد آن حکومت منحوس پهلوی و سلطه غرب بر سرنوشت مسلمانان است.
حال آنکه باستان‌گرایان در این وضعیت به جای وطن دوستی واقعی، پیشروانه و تلاش برای احیای اقتدار و عظمت تاریخی، هویت خویش را ذیل بیگانگان به ویژه غرب تعریف کرده و با تمام جِدیت و به صورت واپسگرایانه تلاش می‌کنند باستان گرایی را همراهی با سنت‌های جاهلی غرب (نه دانش و پیشرفت‌های علمی آن) و در مواجهه با آموزه‌های عقلانی اسلام تعریف کنند.
نکته قابل بررسی در تحلیل تاریخ معاصر این است که چرا دشمنان در طول این دوران از استعمارگران دیروز تا مستکبران امروز، همواره تلاش می‌کنند با انواع دوگانه‌سازی و ایدئولوژی نژادپرستانه (عرب، عجم، ترک و...) در میان مسلمانان، وحدت را به تفرقه و فرصت را به تهدید تبدیل کنند.
